myśliciel krytyczny

Czym jest myślenie krytyczne i jak wpływa na Twój mózg?

Jak wygląda Krytyczny Mózg? Jakie cechy wyróżniają umysły Myślicieli Krytycznych?

Analityczne podejście do informacji, uważność – to pewnie pierwsze myśli, które pojawiły się teraz w waszych głowach… ale czy to wszystko? Bardzo często zapominamy o mało kojarzących się z ta intelektualną sprawnością  aspektach emocjonalnych i etycznych. Mózg Myśliciela Krytycznego wykazuje kombinację wielu, często zaskakujących cech. Przeczytaj i sprawdź, które z nich znajdziesz u siebie 😉

Poszukujący prawdy

Mózg Myśliciela Krytycznego odczuwa nieustanną potrzebę poszukiwania prawdy – zbierania danych, analizowania ich, doszukiwania się prawdziwej natury rzeczy. Myśliciel Krytyczny największą wartość odnajduje w prawdzie, szczerości w relacjach z innymi, ale przede wszystkim z samym sobą. „Małe, białe kłamstwa” służące zapewnieniu komfortu innym, bądź samemu sobie nie wchodzą w grę.

Systematyczny

Przez systematyczność rozumiem tu uważne i metodyczne działanie, które obejmuje tworzenie przemyślanego, szczegółowego planu i wprowadzanie go w życie, aby osiągnąć jasno określony cel. Tak jak w Taksonomii Blooma, każdy etap realizacji planu jest niezwykle istotny, żadnego nie można pominąć, każdy kolejny wynika bezpośrednio z poprzedniego. Myśląc krytycznie realizujemy swój plan działanie po działaniu, bez przeskoków i pominięć, podążamy systematyczną ścieżką, zbierając kolejne dane, zgłębiając zrozumienie problemu, wprost ku jego rozwiązaniu.

Analityczny

Analityczny umysł jest zdolny zarówno do zlokalizowania problemu jak również do jego rozwiązania. Co więcej, nie gubi się w szczegółach procesu rozwiązywania problemu, pozostaje skupiony na najbardziej istotnych komponentach całej sytuacji. Potrafi nie tylko niezwykle szczegółowo stworzyć plan działania, ale również zlokalizować i nazwać przeszkody, które mogą pojawić się w trakcie jego realizacji. Po ich zlokalizowaniu, krytyczny myśliciel bez większych trudności determinuje działania w celu ich pokonania, ominięcia, zneutralizowania.

Otwarty, wolny od uprzedzeń

Krytycznie myślący umysł pozbawiony jest dość powszechnej tendencji do odrzucania informacji ze źródeł, których nie lubi lub które uznaje za mało eksperckie. Ocenia ich ważność na podstawie ich wartości treści, nie samego źródła – na przykład CEO chętnie radzi się swoich pracowników, nie umniejszając rangi ich rad, pomysłów na podstawie ich pozycji w firmie.  Nie ma takiej miary inteligencji, która byłaby w stanie zrekompensować ograniczoność umysłu, podążanie za uprzedzeniami…

Pewny siebie, znający swoją wartość

Myśliciel krytyczny często inicjuje znaczące, ważne działania, musi zatem mieć w sobie moc, siłę do obrony swojego (często niepopularnego) stanowiska. Kluczowym jest tutaj potrafić z pewnością siebie wspierać prawdziwe i logicznie spójne opinie, stawiać czoła zdecydowanym i stanowczym oponentom. Intelektualna pewność siebie pozwala myślicielom krytycznym uniknąć dwóch kluczowych emocjonalnych pułapek, które często łączą się z brakiem wiary we własne możliwości poznawcze. Po pierwsze, dodaje wiary w jakość tworzonych planów i pozwala na publiczne ich  zaprezentowanie. Po drugie, pozwala na przyznanie się do potencjalnych błędów – przyjęcie krytyki, informacji zwrotnej.

Dociekliwy

Podążanie za ogólnie przyjętymi mądrościami, oczywistościami zwalnia z ciągłej pracy, analizowania logicznych założeń – to zdecydowanie nie jest ścieżka, którą wybierze krytyczny umysł.  Mózg Krytycznego Myśliciela nie może pozwolić sobie na lenistwo. Znajdywanie nowych rozwiązań, innowacyjne pomysły wymagają stawiania wyzwań oczywistym założeniom, ogólnie uznawanym prawdom, poszukiwania alternatywnych rozwiązań, kwestionowania własnych założeń. Działania te niejednokrotnie prowadzić mogą do ślepych zaułków, krytyki. Kluczem jest tutaj umiejętność akceptacji własnych błędów, odwaga do ich popełniania, pozwolenie sobie na eksperymenty, postawa naukowca, który nie idzie na skróty.

Dojrzały (poznawczo i emocjonalnie)

W czym przejawia się owa emocjonalna i poznawcza dojrzałość? W postawie pełnej pokory i odwagi jednocześnie. Być może brzmi to trochę paradoksalnie, ale Myśliciel Krytyczny musi mieć w sobie ogromne pokłady pokory, aby sam przed sobą przyznać, że nie zawsze podejmuje dobre decyzje, że emocje mogą wpływać na jego osąd sytuacji, na reakcje, że jego wiedza, czy zrozumienie mogą być ograniczone.  Wtedy właśnie potrzebna jest odwaga, aby zatrzymać się w emocjach, przyznać przed innymi i samym sobą, że stan emocjonalny nie pozwala nam na podjęcie decyzji w tym momencie, że potrzebujemy czasu, by przepracować swoje emocje.

Skromny

Myśliciel Krytyczny ma w sobie pokłady skromności, które umożliwiają mu przyznanie, że nie jest ekspertem w każdym temacie (nawet jeśli nim jest 😉). Ma w sobie chęć i otwartość na słuchanie pomysłów innych osób, nawet jeśli (albo zwłaszcza wtedy), gdy stanowią wyzwanie dla sposobu jego postrzegania tego zagadnienia.

Dalekowzroczny

Nie chodzi tu o przewidywanie przyszłości, czytanie z kart, czy fusów 😉 Chodzi raczej o łagodzenie wątpliwości i niepewności wokół przyszłych działań. Myśliciel krytyczny zbierając dane, analizując je, stawiając hipotezy, ocenia ryzyko, planuje kolejne kroki, przewiduje konsekwencje działań, tworzy logiczne powiązania. Tym samym jest w stanie ocenić ryzyko i znaleźć zasoby, aby zniwelować przeszkody.

Empatyczny

Empatia w myśleniu krytycznym wiąże się bezpośrednio z rozumieniem potrzeb, emocji, perspektywy innych osób. Pozwala to na głębsze i szersze zrozumienie problemu, przekonań i potrzeb stojących za działaniami, postawami innych osób. Myśliciel krytyczny unika tym samym błędnych założeń na temat myślenia innych, nie zakłada złej wiary, ignorancji, nie czuje silnej potrzeby obrony własnego stanowiska – nie czuje się zaatakowany, nie ulega emocjonalnemu, obronnemu, gadziemu  „zamknięciu mózgu” (uciekaj albo walcz).

Aktywny

Mózg Myśliciela Krytycznego bardzo chętnie aktualizuje swoje mentalne modele świata, nieustannie się uczy, odrzuca pasywność, jest zaangażowany, aktywnie tworzy hipotezy i sprawdza ich słuszność w zewnętrznym świecie. Jest on zaangażowany poznawczo, wkłada duży wysiłek w samodzielne zrozumienie zagadnienia, świadomie przetwarza informacje, angażując obszary koły przedczołowej i hipokampu, co prowadzi do lepszego zapamiętywania – przechowywania informacji w postaci jawnych wspomnień epizodycznych. Mózg Myśliciela Krytycznego nie lubi funkcjonować w warunkach, w których musi być bierny, rozproszony, nie lubi pasywnie gromadzić zmysłowego materiału statystycznego. Jest stworzony do funkcji myślowych wyższego rzędu.

Które z powyższych cech charakteryzują twój sposób myślenia? Czy możesz już nazwać siebie Myślicielem Krytycznym? Nie musisz odpowiadać głośno 😉 Pamiętaj, że mózg to wielki mięsień – możesz go wyćwiczyć tak jak biceps.

Źródła: Thinknetic „Critical Thinking In A Nutshell”, S.Dehaene „Jak się uczymy?”